O EastMed δεν είναι εμπορικά βιώσιμος υποστηρίζει ο πρώην CΕΟ, EC Cyprus Natural Hydrocarbons Company Ltd, Charles Ellinas
Για East Med, υδρογονάνθρακες Ελλάδα-Κύπρο, Great Sea Interconnector, ενεργειακή μετάβαση, μιλά ο Δρ Charles Ellinas, Senior Fellow Global Energy Center Atlantic Council, πρώην CΕΟ, EC Cyprus Natural Hydrocarbons Company Ltd. Τον συναντήσαμε στο 13ο AthensΕnergySummit.
Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ υπέγραψαν στις αρχές του 2020 συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού EastMed,που είχε και την υποστήριξη των Αμερικανών. Τι άλλαξε και δεν προχώρησε;
Η ιδέα για τον EastMed (σ.σ.μήκους 1.250 χιλιομέτρων)πρωτοεμφανίστηκε το 2012 – με την ανακάλυψη του κοιτάσματος «Leviathan» στο Ισραήλ, που έσπρωξε την κυβέρνηση Νετανιάχου να εξετάσει επιλογές εξαγωγής του νεο-ανακαλυφθέντος φυσικού αερίου (ΦΑ), αλλά και ως πολιτικού μοχλού για τη βελτίωση των σχέσεων Ισραήλ-ΕΕ.
Την ιδέα υιοθέτησε μετά η Κύπρος, που άρχισε να μελετά τρόπους εξαγωγής του ΦΑ μετά την ανακάλυψη του κοιτάσματος«Αφροδίτη»σαν«έργο κοινού ενδιαφέροντος από την ΕΕ» το 2015– έτσι άρχισε η συνεργασία Κύπρου-Ισραήλ.
Μέχρι το 2015, η τιμή του ΦΑ στην Ευρώπη κυμαινόταν, κατά μέσο όρο, γύρω στα 10 δολάρια /mmBTU μονάδα θερμικής ενέργειας(ανά 1.000 κυβικά πόδια), που έκανε το έργο οικονομικά βιώσιμο.
Το 2015 και το 2019 –προ πανδημίας– ο μέσος όρος έπεσε σε λιγότερο από 6 δολάρια /mmBTU. Ο αγωγός χρειαζόταν τιμές γύρω στα 8 δολάρια /mmBTU για τα επόμενα 20-25 χρόνια, για να ήταν επικερδές έργο.Η στρατηγική της ΕΕ (Πράσινη Συμφωνία) για μείωση της χρήσης και απεξάρτηση από το ΦΑ κατέστησαν τον EastMed μη βιώσιμο.Με το πακέτο Fit-for-55 και το REPowerEUη ΕΕ έκανε ξεκάθαρο ότι στόχος της είναι η μείωση ανθρακούχων εκπομπών κατά 55% (2030) και η απαλλαγή τους μέχρι το 2050.
Το Ισραήλ, η Κύπρος και η Ελλάδα συνέχισαν να υποστηρίζουν το έργο, επειδή είχε γίνει ο μοχλός που έφερε τις τρεις χώρες αρχικά σε στενή ενεργειακή συνεργασία που μεταβλήθηκε σε πολιτική συνεργασία αργότερα.
Ακολούθησε η κρίση Ρωσίας- Ουκρανίας. Η ΕΕ υιοθέτησε τη στρατηγική REPowerEU, με στόχο την απεξάρτησή της από ρωσικό ΦΑ. Οι πολιτικές της ΕΕ για τις ΑΠΕ και το ΦΑ άλλαξαν ριζικά. Δεν στηρίζει πια, ούτε χρειάζεται, νέους αγωγούς για εισαγωγή ΦΑ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είπε ότι ήταν ένα «πολύπλοκο έργο» και ότι η εμπορική του βιωσιμότητα πρέπει να αντικατοπτρίζει τους στόχους της ΕΕ
Το 2022, το αμερικάνικο State Department απέσυρε τη διπλωματική υποστήριξή του για το έργο και έστρεψε την εστίασή του στις διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας.
Επίσης, με απόφαση του Ισραήλ να αυξήσει τις εξαγωγές ΦΑ στην Αίγυπτο μέχρι το 2028, από τα 8.6bcm το 2023 στα 21bcm ανά έτος, έχει αφήσει τον αγωγό χωρίς ΦΑ.Η Αίγυπτος έχει αυξανόμενη ανάγκη από ΦΑ – το ΦΑ του Ισραήλ ανακατευθύνεται προς Αίγυπτο. Το ίδιο και το κυπριακό ΦΑ, αν λυθούν τα προβλήματα. Χρειάζονται νέες μεγάλες ανακαλύψεις ΦΑ, αλλά θα πάρουν χρόνια.
Παρόλο που η χρήση του ΦΑ στην Ευρώπη θα συνεχιστεί, θα είναι σε μια συνεχή πτωτική τροχιά – θα χρειάζεται μέχρι και 300 bcm έως το 2050. Οι φθίνουσες ανάγκες ΦΑ της Ευρώπης καλύπτονται από μακροχρόνια συμβόλαια (Νορβηγία, Αλγερία, αγωγός TAP κ.λπ.) και από το αμερικανικό LNG,που η Ευρώπη δεν θα εγκαταλείψει λόγω ασφάλειας.
Έχετε πει ότι είναι προτιμότερη η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου. Αυτό δεν θα εγείρει ζήτημα από τα επίμαχα σημεία που θα περάσουν τα καλώδια και αμφισβητεί η Άγκυρα;
Η Τουρκία έχει θέσει θέματα αμφισβήτησης υφαλοκρηπίδων και θαλάσσιων ζωνών, για να διεκδικήσει δικαιώματα στο ΦΑ της Ανατολικής Μεσογείου. Τα καλώδια και η ηλεκτρική ενέργεια δεν έχουν εξαγωγική αξία όπως το ΦΑ, έτσι δεν πιστεύω ότι θα τα στοχεύσει η Τουρκία.
Τι γίνεται με τον ευρασιατικό διασυνδετήριο αγωγό – έργο και γεωπολιτικής σημασίας;
Ο διασυνδετήριος αγωγόςGreat Sea Interconnector (GSI)–υποθαλάσσιο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ– είναι ένα σημαντικό έργο για την Κύπρο, για τον τερματισμό της ηλεκτρικής απομόνωσής της από την Ευρώπη και για την μείωση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας. Η διασύνδεση θα μπορούσε να αποφέρει οφέλη στην Κύπρο, αλλά δεν είναι απαραίτητη για να γίνει «πάση θυσία». Χρειάζεται να πείσει ο ΑΔΜΗΕ (Ελλάδα) το υπουργείο και τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου (ΡΑΕΚ), χωρίς τελεσίγραφα αλλά με δεδομένα. Η μέχρι τώρα εξέλιξη είναι ότι,μετά από συνάντηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό, φαίνεται ότι ο ΑΔΜΗΕ παρέδωσε μελέτη κόστους – οφέλους στον Κύπριο υπουργό Ενέργειας και, σε συνάντηση με τη ΡΑΕΚ, παρουσίασε νέα στοιχεία για να πείσει ότι η επιβολή τέλους στους Κύπριους καταναλωτές πρέπει να αρχίσει από 1/1/2025. Αναμένονται εξελίξεις.
Η διασύνδεση όντως έχει και μια γεωπολιτική πτυχή με την εμπλοκή του Ισραήλ (υπάρχει ενδιαφέρον και από Αίγυπτο).Σε βάθος χρόνου, αν οι πολιτικές εξελίξεις το επιτρέψουν, μπορεί να ενωθεί και με το κατεχόμενο βόρειο μέρος της Κύπρου και με την Τουρκία. Η Ελλάδα είναι ήδη συνδεδεμένη ηλεκτρικά με την Τουρκία.
Θεωρείτε ότι μπορεί να διαδραματίσει,πλέον,ρόλο το East Mediterranean Gas Forum (EMGF) καθώς στα ιδρυτικά μέλη, εκτός από την Αίγυπτο, την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία, την Ιορδανία, είναι το Ισραήλ και η Παλαιστίνη;
Το EMGF επιτρέπει στις χώρες-μέλη να συζητούν ενεργειακά θέματα κοινού ενδιαφέροντος, αλλά δεν έχει προχωρήσει πέρα από αυτό. Για παράδειγμα, δεν έχει διευκολύνει την ανάπτυξη έργων ΦΑ ή την ανάπτυξη κοινών διασυνοριακών πολιτικών και κανονισμών. Όλες οι αναπτύξεις μέχρι τώρα είναι διμερείς, μεταξύ γειτονικών χωρών, χωρίς καμία ανάμειξη του EMGF. Και διέπονται από εμπορικά και πολιτικά συμφέροντα.
Έχει πολύ δρόμο να πάει για να μετατραπεί από ένα «talking shop».Το EMGF θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί με έμφαση στην πράσινη ενέργεια και να μετονομαστεί σε «EastMed EnergyForum».
Γιατί καθυστερεί η άντληση υδρογονανθράκων από τα βεβαιωμένα κοιτάσματα της Κυπριακής Δημοκρατίας; Τι περιμένουν, τι φοβούνται;
Η Κύπρος είχε ευκαιρίες να εκμεταλλευθεί τα κοιτάσματα ΦΑ αλλά τις έχασε λόγω κατεστημένων(δεν επιθυμώ να αναφερθώ συγκεκριμένα) και γιατί δεν πήρε τις αναγκαίες αποφάσεις έγκαιρα, όταν παρουσιάστηκαν. Όπως για παράδειγμα το 2012-2013, όταν υπήρξε σοβαρή ευκαιρία για την κατασκευή τερματικού υγροποίησης ΦΑ από το κοίτασμα «Αφροδίτη» και «το Leviathan».
Είναι φυσικά και οι απειλές της Τουρκίας. Αλλά οι αδειδοτημένες εταιρείες έχουν δηλώσει πολλές φορές ότι οι συμφωνίες τους είναι με τη νόμιμη κυβέρνηση της χώρας.
Τι βλέπετε για την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων στην Ελλάδα;
Η Ελλάδα θα πρέπει να δώσει έμφαση και να διευκολύνει την εκμετάλλευση πιθανών κοιτασμάτων φυσικού αερίου στο Ιόνιο Πέλαγος και σε χερσαίες περιοχές όπως τα Ιωάννινα – εκτιμάται ότι υπάρχουν μικρότερα κοιτάσματα σε σχέση με τις περιοχές νοτιοδυτικά και δυτικά της Κρήτης, τα οποία ωστόσο μπορεί να επαρκούν για να καλύψουν τις εγχώριες ανάγκες και να συμβάλουν στην ενεργειακή ασφάλεια της Ελλάδας. Πρόκειται για το τεμάχιο 2, βορειοδυτικά της Κέρκυρας (Energean και Helleniq Energy), και τα τεμάχια του Ιονίου και του Κυπαρισσιακού Κόλπου (Helleniq Energy). Επιπλέον πλεονέκτημα σε αυτές τις περιοχές είναι ότι δεν τίθεται θέμα αμφισβήτησης από άλλες χώρες.
Στις περιοχές νοτιοδυτικά και δυτικά της Κρήτης, που ανατέθηκαν στην κοινοπραξία Exxon Mobil -Helleniq Energy, οι τρισδιάστατες έρευνες έδωσαν ελπιδοφόρα αποτελέσματα. Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να υποστηρίξει την ExxonMobil και να άρει τα εμπόδια που ανάγκασαν την Total Energies να βγει από τα τεμάχια της Κρήτης. Εάν η ExxonMobil αποφασίσει να αναλάβει το ρίσκο, μετά την επιβεβαίωση ότι τυχόν εντοπισμένα κοιτάσματα είναι εμπορικά βιώσιμα, θα επενδύσει.
Η μετάβαση είναι μονόδρομος
Είναι σε σωστό δρόμο η Ευρωπαϊκή Ένωση που προτάσσει τις ΑΠΕ απέναντι στην ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία;
«Η Πράσινη Συμφωνία που έσπρωξε τη μετάβαση στις ΑΠΕ στην Ευρώπη ήρθε πριν από τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας. Ο πόλεμος και η πολιτική απεξάρτησης από ορυκτά καύσιμα έδωσαν ακόμα περισσότερη ώθηση στις ΑΠΕ οι οποίες, αν και αυξάνονται με γρήγορους ρυθμούς, δεν ολοκληρώνουν τη δουλειά. Η διαλείπουσα παραγωγή τους πρέπει να εξισορροπείται με σταθερή ενέργεια. Η ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία γίνεται για πολιτικούς λόγους, και όσο παραμένουν, η απεξάρτηση θα συνεχίσει ανεξαρτήτως ΑΠΕ. Η ενεργειακή μετάβαση είναι μονόδρομος».
του Φίλη Καϊτατζή
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο
