Ενώ γνωρίζουμε ότι το ενεργειακό όφελος από την ανακύκλωση διάφορων υλικών είναι αρκετά μεγάλο, ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) δεν γνωρίζει τις προς ανακύκλωση ποσότητες υλικών (χαρτί, γυαλί, πλαστικό, μέταλλα και άλλα, πολλά από τα οποία είναι χρηματιστηριακά προϊόντα) που χάνονται κάθε φορά από τα καμένα- κατεστραμμένα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) ή τα (λιγοστά) εργοστάσια ανακύκλωσης που υπάρχουν στην Ελλάδα, με το όποιο ενεργειακό κόστος συνεπάγεται αυτό!

Αυτό συμβαίνει διότι, όπως μας διευκρίνισε ο πρώην πρόεδρος του ΕΟΑΝ Δημήτρης Πολιτόπουλος, «ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης, που θα πρέπει να είναι ο πλέον αρμόδιος, δεν έχει θεσμοθετημένες αρμοδιότητες, οπότε δεν παρακολουθεί και δεν τηρεί αρχείο σχετικά με τις πυρκαγιές σε μονάδες επεξεργασίας, αποθήκευσης ή ανακύκλωσης αποβλήτων!». Σημειωτέον ότι μιλάμε για πυρκαγιές που συνήθως οφείλονται σε πλημμελή φύλαξη, σε ελλιπή ή καθόλου μέτρα πυρόσβεσης, σε υπερσυγκέντρωση υλικών πέραν του νόμιμου ορίου, ακόμα και σε «σκόπιμους» εμπρησμούς! Η τελευταία πυρκαγιά σε ΚΔΑΥ εκδηλώθηκε στο Σχηματάρι στις 21/3/2021.

Καμένες μονάδες

Σύμφωνα με πληροφορίες εκτός ΕΟΑΝ από το 2019-2020 έχουν σημειωθεί πυρκαγιές σε μονάδες (καταχρηστικά λέγονται εργοστάσια) που ασχολούνται με ανακύκλωση στις εξής περιοχές: 6 Ιουλίου 2019 στο Λασίθι Κρήτης, 30 Αυγούστου 2019 σε αποθήκη ανακύκλωσης στην Πρέβεζα, 14 Οκτωβρίου 2019 σε εργοστάσιο ανακύκλωσης μετάλλων στη Θεσσαλονίκη, 17 Δεκεμβρίου 2019 σε εργοστάσιο ανακύκλωσης μπαταριών στη ΒΙΠΕ ΠΑΤΡΩΝ, 14 Ιανουαρίου 2020 σε εργοστάσιο ανακύκλωσης στο 128ο χιλιόμετρο της εθνικής οδού Κορίνθου-Πατρών, 17 Μαρτίου 2020 σε μονάδα ανακύκλωσης μεταξύ Λάρισας και Καρδίτσας, 8 Απριλίου 2020 σε μονάδα ανακύκλωσης μετάλλων στο Μενίδι, 11 Μαΐου 2020 σε εργοστάσιο ανακύκλωσης στην Αυλίδα, 14 Μαΐου 2020 σε εργοστάσιο ανακύκλωσης πλαστικών και χαρτικών ειδών στη Νέα Ζωή Ασπροπύργου, 19 Μαΐου 2020 σε εργοστάσιο ανακύκλωσης στη Μάνδρα Αττικής, 15 Αυγούστου 2020 στη Μεταμόρφωση, 21 Αυγούστου σε μονάδα ανακύκλωσης στη Θεσσαλονίκη, 4 Σεπτεμβρίου 2020 σε εργοτάξιο ανακύκλωσης στη θέση Νησί Τεμένης Αιγίου. Αναλογιστείτε τι ποσότητες ανακυκλώσιμων υλικών πήγαν χαμένες!

Οι πληροφορίες που υπάρχουν στη διάθεση του ΕΟΑΝ και αφορούν πυρκαγιές είναι οι εξής: ΚΔΑΥ Φυλής (Αττική) κάπου το 2013 ή και νωρίτερα, μονάδα Γενική Ανακυκλώσεως στον Ασπρόπυργο Αττικής το 2015. Στον ίδιο χώρο λειτουργούσαν: α) μονάδα διαχείρισης βιομηχανικών, εμπορικών και άλλων ρευμάτων στερεών μη επικίνδυνων αποβλήτων, β) ΚΔΑΥ που είχε διακόψει τις παραλαβές δημοτικών αποβλήτων συσκευασίας τρείς μήνες πριν από την πυρκαγιά, γ) μονάδα επεξεργασίας και ανακύκλωσης προϊόντων διαλογής (RDF) και δ) μονάδα υαλοθραύσματος, ΚΔΑΥ Σίνδου, ΚΔΑΥ Κορίνθου, ΚΔΑΥ Σχηματαρίου το 2021 (τα ΚΔΑΥ είναι Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών και όχι μονάδες ανακύκλωσης, στις οποίες τα ανακυκλώσιμα υλικά μετατρέπονται εκ νέου σε προϊόντα, υλικά ή ουσίες που προορίζονται είτε να εξυπηρετήσουν και πάλι τον αρχικό σκοπό τους είτε άλλους σκοπούς).

Επίπεδο ανάκτησης

Επειδή γίνεται πολύς λόγος για τα οφέλη της ανακύκλωσης σε επίπεδο ανάκτησης, εξοικονόμησης ενέργειας και μείωσης αστικών αποβλήτων, βάζουμε ένα λιθαράκι στο ζήτημα αυτό, με τη συμβολή του Δημήτρη Πολιτόπουλου, ο οποίος μας μίλησε για την αρμοδιότητα του… αναρμόδιου Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης: «Ο ΕΟΑΝ ενημερώνεται ενίοτε από τις αρμόδιες αρχές, όταν χρειαστεί να δώσει εξηγήσεις ή να βοηθήσει στην έρευνα με την τεχνογνωσία του, όπως έγινε με την πυρκαγιά στη μονάδα της Γενικής Ανακύκλωσης στον Ασπρόπυργο (εργασία: διαλογή και αποθήκευση), ή από τους φορείς των Συλλογικών Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ), εφόσον πρόκειται για συνεργάτες τους αλλά όχι πάντα, και από δημοσιεύματα στον ημερήσιο Τύπο!».

Υπενθυμίζεται ότι η σημασία και οι λόγοι που επιβάλλουν από την ΕΕ την ανακύκλωση είναι η εξοικονόμηση ενέργειας, που επιτυγχάνεται από τη μείωση του κόστους των προϊόντων, των εισαγωγών πετρελαίου, τη μη εξάντληση των εγχώριων ορυκτών καυσίμων, τη μείωση των καύσεων και, επομένως, του διοξειδίου άνθρακα στην ατμόσφαιρα.

Υποστελέχωση ΕΟΑΝ

Σήμερα, όπως μας εξηγεί ο πρώην πρόεδρος του οργανισμού και συνεκπρόσωπος των Οικολόγων Πράσινων, «ο ΕΟΑΝ δεν έχει επί του παρόντος προβεί σε τέτοιους ελέγχους τήρησης από τους φορείς διαχείρισης αποβλήτων των προϋποθέσεων, όρων και υποχρεώσεών τους για την εναλλακτική διαχείριση, λόγω της μεγάλης υποστελέχωσής του, άρα και της αδυναμίας του να ελέγξει την ορθή λειτουργία των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών. Η πρόθεση της κυβέρνησης είναι η μετατροπή του ΕΟΑΝ σε απλό διαχειριστή των διαδικασιών της ανάθεσης των ελέγχων σε ιδιωτικές εταιρείες με αμφίβολα αποτελέσματα – αντί να στελεχώσει τον οργανισμό με εξειδικευμένο προσωπικό όπως προβλεπόταν στον προηγούμενο Ν. 4496/2017 (σ.σ. ο κ. Πολιτόπουλος απέφυγε να πει γιατί αυτό δεν έγινε από την προηγούμενη κυβέρνηση)».

Χρηματιστηριακό είδος

Επισημαίνεται ότι «οι ίδιες οι μονάδες δεν έχουν την υποχρέωση να υποβάλουν απολογιστικά στοιχεία στον ΕΟΑΝ, αλλά υποβάλλουν ετησίως στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων απολογιστικά στοιχεία για τις διαχειριζόμενες ποσότητες. Επιπλέον, για την ορθή λειτουργία τους και την τήρηση των περιβαλλοντικών τους όρων ελέγχονται από τις καθ’ ύλην αρμόδιες υπηρεσίες των περιφερειών, οι οποίες όμως ενεργούν αυτόβουλα και χωρίς συνεργασία με τον ΕΟΑΝ».

Ποια υλικά προς ανακύκλωση επιδοτούνται, ποια είναι χρηματιστηριακές αξίες και πόσο αυτό επηρεάζει τη διαδικασία της ανακύκλωσης;

Επιδοτούνται εκείνα τα ανακυκλώσιμα υλικά των οποίων η τιμή πώλησης είναι μικρότερη από το κόστος διαλογής, έτσι ώστε να είναι οικονομικά συμφέρουσα η επεξεργασία τους και η μετέπειτα ανακύκλωσή τους.

Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, σχεδόν όλα τα ανακυκλώσιμα υλικά είναι χρηματιστηριακό είδος. Οι διακυμάνσεις στις τιμές εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες (π.χ. η απόφαση της Κίνας για αυστηροποίηση της εισόδου στη χώρα ανακυκλώσιμων υλικών είχε ως συνέπεια την πτώση των τιμών παγκοσμίως).

Όσο πιο χαμηλές είναι οι τιμές πώλησης των υλικών, τόσο πιο μεγάλες απαιτείται να είναι οι επιδοτήσεις των ΣΣΕΔ προκειμένου να «συμφέρει η ανακύκλωση». Εάν η πτώση των τιμών αποτελέσει μόνιμο φαινόμενο, αυτό σημαίνει ότι είτε θα μειωθούν οι επιδοτήσεις προς άλλες πλευρές (π.χ. ΟΤΑ, επικοινωνία), οι οποίες επιδοτήσεις είναι αρκετά χαμηλότερες από το πραγματικό κόστος και δεν καλύπτουν τις οδηγίες της ΕΕ, είτε θα πρέπει να αυξηθούν οι εισφορές των «υπόχρεων παραγωγών», πράγμα που είναι αναγκαίο για την αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης. Οι υπόχρεοι παραγωγοί θα πρέπει να απορροφήσουν την αύξηση του κόστους και να μην μετακυλήσει αυτή στις τιμές πώλησης των αγαθών.

Σε ποιον βαθμό εφαρμόζεται ανακύκλωση στη χώρα μας σήμερα; Έχουμε στην Ελλάδα ολοκληρωμένο σύστημα που να παράγει και προϊόντα ή αρκούμεθα –εξαρτώμεθα– μόνο από εξαγωγές;

Το ότι συλλέχθηκε και διαχωρίστηκε το απόβλητο δεν σημαίνει ότι ανακυκλώθηκε, εάν δεν αποδεικνύεται ότι μπήκε σε διεργασία ανακύκλωσης. Μέχρι τώρα μετράμε την ανακύκλωση όχι στο σημείο που πρέπει: παραδείγματος χάριν, τα απόβλητα γυάλινης συσκευασίας συλλέγονται στην πλειοψηφία τους χωριστά (μπλε κώδωνας, σπιτάκια ΑΑ) ή διαχωρίζονται σε ΚΔΑΥ (μπλε κάδος). Οι ποσότητες αυτές δεν θεωρούνται a priori ανακυκλωθείσες.

Ανακύκλωση γίνεται και είναι αυτή που δηλώνεται επισήμως στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν απαιτούνται καθετοποιημένες δομές προκειμένου μία χώρα να δηλώσει ότι τα απόβλητά της ανακυκλώθηκαν, αρκεί να διασφαλίσει την όδευσή τους σε μονάδες ανακύκλωσης, είτε στο εσωτερικό, είτε στο εξωτερικό. Επειδή η προαναφερόμενη διασφάλιση ήταν λίγο χαλαρή σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με πρόσφατες αποφάσεις της η ΕΕ έθεσε πιο αυστηρούς κανόνες για το πού μετράμε την ανακύκλωση, θέτοντας σημείο υπολογισμού την είσοδο στη διεργασία ανακύκλωσης.

Υπάρχουν και στην Ελλάδα λίγες μονάδες περαιτέρω επεξεργασίας και ανακύκλωσης των αποβλήτων. Σε κάποιους τομείς βαίνουν μειούμενες, όπως για παράδειγμα στην ανακύκλωση χαρτιού ή στην ανακύκλωση χάλυβα (από 5 χαλυβουργίες προ οικονομικής κρίσης, πλέον λειτουργούν οι 2 ή 3). Εάν όμως είμαστε αποφασισμένοι ως Πολιτεία να εφαρμόσουμε τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, οι υπάρχουσες υποδομές δεν επαρκούν. Όταν οι οδηγίες της ΕΕ ζητούν να αυξήσουμε την ανακύκλωση πάνω από 50% και σήμερα είμαστε στάσιμοι γύρω στο 18%-19%, γίνονται αντιληπτά τα εξής: η ανάγκη λήψης μέτρων για πράσινες συμβάσεις, ο διαφορετικός τρόπος διαλογής των ανακυκλώσιμων υλικών σε 4 και πλέον ρεύματα (γυαλί-χαρτί-πλαστικό-μέταλλα) σύμφωνα με τις οδηγίες της ΕΕ, η ενθάρρυνση της δημιουργίας περισσότερων μονάδων ανακύκλωσης είτε για παραγωγή προϊόντος έτοιμου προς αξιοποίηση είτε βιοτεχνίες/βιομηχανίες που θα παράγουν τελικά προϊόντα προς διάθεση στην αγορά. Εάν εφαρμοστεί στην πράξη αυτή η διαδικασία, τότε θα υπάρχουν α) μόνιμες νέες θέσεις εργασίες και β) οικονομικά οφέλη του ισοζυγίου πληρωμών, μιας και αντί να εισάγουμε πρώτες ύλες, θα αξιοποιούμε αυτές που παράγονται από τα δευτερογενή υλικά».

Κυβερνητική μεταρρύθμιση

Στη μεταρρύθμιση της κυβέρνησης «Ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων – Ενσωμάτωση των Οδηγιών 2018/851 και 2018/852»: Ισχυροποιείται το ρυθμιστικό πλαίσιο των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης, με μείωση της γραφειοκρατίας, ενισχύεται η διαφάνεια και αυξάνεται η λογοδοσία. Αναβαθμίζονται υποχρεωτικά οι εγκαταστάσεις των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ), με θέσπιση των προδιαγραφών των ανακτώμενων υλικών. Δίνεται η δυνατότητα στους δήμους να εφαρμόσουν το σύστημα «Πληρώνω όσο πετάω», με τη χρέωση χαμηλότερων δημοτικών τελών σε όλους όσοι παράγουν λιγότερα απόβλητα ή/και ανακυκλώνουν περισσότερο.

Για τον περιορισμό της εισφοροδιαφυγής, δημιουργείται ένα αυστηρό πλαίσιο ελέγχων και κυρώσεων και λαμβάνεται σειρά μέτρων, όπως η σύνδεση του Εθνικού Μητρώου Παραγωγών (ΕΜΠΑ) με το Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ) και άλλα συναφή μητρώα.

του Φίλη Καϊτατζή

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παρασκήνιο

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Post Views: 564